Στο Μοναστήρι της Παναγίας Οδηγήτριας

Γειά σου αγαπημένη παρέα του μπλογκ! Εχθές βρεθήκαμε με το Μανόλη στο Μοναστήρι της Παναγίας Οδηγήτριας, για να παρακολουθήσουμε την κατανυκτική ακολουθία των Χαιρετισμών. Η ατμόσφαιρα ήταν γλυκιά στα χείλη όπως η μορφή της Παναγιάς στα εικονίσματα και οι ψαλμωδίες που ψιθυρίζαμε όλοι μαζί οι προσκυνητές, ενώ η μυρωδιά από το μελισσοκέρι, η ευωδιά των κρίνων και των αγριολούλουδων που έμπαινε από τις ανοιχτές πόρτες έφερναν ακόμη περισσότερη γαλήνη στις ψυχές μας.

Είμαι ευγνώμων για τη δυνατότητα που μας δώθηκε να βρεθούμε σε ένα τόσο αγιασμένο τόπο και θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας την ιστορία της Μονής.

Η Ιερά Μονή Οδηγήτριας, ιδρύθηκε τον 14ο αιώνα και θεωρείται ένα από τα πιο παλιά μοναστήρια του νησιού. Η ίδρυσή της συνδέεται με την παράδοση μιας ευσεβούς γυναίκας από την περιοχή Λειβαδιώτη, η οποία μετά την απώλεια της οικογένειάς της εγκατέλειψε το σπίτι της, και παρακάλεσε την Παναγία να τη βοηθήσει και να την καθοδηγήσει. Η Παναγία γαλήνεψε την καρδιά της και την οδήγησε σε ένα σημείο ώστε να αναστηλώσει το κατεστραμμένο μοναστήρι και να αφιερωθεί στη μοναχική ζωή. Πράγματι, η γυναίκα χρησιμοποίησε όλη την περιουσία της για να αναγείρει ένα μεγάλο γυναικείο μοναστήρι, το οποίο ονόμασε "Οδηγήτρια"

Η Μονή Οδηγήτριας γνώρισε μεγάλη ακμή κατά την Ενετική περίοδο, αναδεικνύοντας αριστουργήματα της Κρητικής αγιογραφίας και τέχνης του 15ου αιώνα, όπως το τέμπλο της εκκλησίας, έργο του ζωγράφου Αγγέλου.

Στη Μονή διασώζονται τέσσερις από τις εικόνες του, ενώ σημαντικά έργα της εποχής αυτής περιλαμβάνουν τις τοιχογραφίες στα εξωκκλήσια του Αγίου Ανδρέα και του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στο Βαθύ Λαγκό.

Η Μονή διέθετε επίσης μεγάλη βιβλιοθήκη, με πολλούς λόγιους μοναχούς και αντιγραφείς, ενώ από τα αρχεία της Βενετίας προκύπτει ότι κατά την Ενετοκρατία ήταν μία από τις πλουσιότερες και σημαντικότερες μονές της Κρήτης.

Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, η Μονή Οδηγήτριας ξεχώρισε για την ηρωική της συμμετοχή στην αντίσταση, προσφέροντας υλική και ηθική υποστήριξη στους επαναστάτες, καθώς έγινε ορμητήριο των αντιστασιακών ομάδων και καταφύγο για τους αμάχους.

Σημαντική μορφή εκείνων των χρόνων υπήρξε ο θρυλικός αγωνιστής Ξωπατέρας.

Ο Ξωπατέρας, ήταν Μοναχός στο Μοναστήρι της Οδηγήτριας και υπήρξε ηγετική μορφή στον αγώνα για την ελευθερία της Κρήτης. Μετά το θάνατό του, οι Οθωμανοί κατέστρεψαν το μοναστήρι, λεηλατώντας τα ιερά σκεύη και βιβλία.

Η αναστήλωση της Μονής Οδηγήτριας άρχισε το 1841 και συνεχίστηκε με την οικονομική και ηθική βοήθεια του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της τοπικής κοινότητας. Ειδικότερα, το 1844 η Μονή αποκτά Σταυροπηγιακό καθεστώς και η κατάσταση της βελτιώνεται, ενώ η Μονή συνεχίζει να στηρίζει τα ελληνικά σχολεία και άλλες χριστιανικές κοινότητες. Στην Κρητική Επανάσταση του 1866, η Μονή λειτούργησε ως μπαρουταποθήκη και είχε σημαντικό ρόλο στην αντίσταση, με τον με τον ηγούμενο Γεράσιμο που ανέλαβε ηγετικές θέσεις στην επαναστατική προσπάθεια ενώ αργότερα , η Μονή φιλοξένησε και τον Μιχαήλ Κόρακα, και το γιο του ο οποίος συμμετείχε στις μάχες του 1897.

Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής, το μοναστήρι κινδύνεψε ξανά λόγω της υποστήριξής του στους αντάρτες, και τα κειμήλια μεταφέρθηκαν για προστασία. Παρά τις δυσκολίες, η Μονή συνεχίζει την την πορεία της στο χρόνο και την προσφορά της στην τοπική κοινότητα.

Σήμερα, η Μονή Οδηγήτριας συνεχίζει να λειτουργεί και να αναστηλώνεται με τη βοήθεια των τοπικών κατοίκων και της τοπικής εκκλησίας. Διατηρείται σε καλή κατάσταση, με μοναχούς να ζουν εκεί και με συνεχιζόμενες προσπάθειες αναστήλωσης και προστασίας της περιοχής από τις αρνητικές επιπτώσεις του χρόνου.

Η ιστορία του Ξωπατέρα

Ο Ιωάννης Μαρκάκης, γνωστός ως Ξωπατέρας, υπήρξε μία από τις πιο ηρωικές μορφές της Κρήτης κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Γεννημένος το 1788, αποφάσισε να γίνει Μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ, αφού ο πατέρας του δεν ενέκρινε τον γάμο του με μια κοπέλα που αγαπούσε. Όταν μπήκε στην Ιερά Μονή της Οδηγήτριας, ήρθε σε επαφή με Κρητικούς επαναστάτες που μάχονταν κατά των Τούρκων, όπως οι Κόρακας και Μαλικούτης, και ξεχώρισε για τις ηρωικές του πράξεις.

Από το 1810, οι Τούρκοι τον χαρακτήρισαν «Χαϊνη», έναν όρο που σημαίνει προδότης. Η φήμη του ως προστάτης των χριστιανών έφτασε γρήγορα στις τουρκικές αρχές, που αναγκάστηκαν να τον αναφέρουν στον μητροπολίτη για τις ενέργειές του. Απειλούμενος και εκβιαζόμενος, ο Ιωάσαφ καθαιρέθηκε και αποβλήθηκε από την εκκλησία, παίρνοντας το προσωνύμιο «Ξωπατέρας».

Η λαϊκή μούσα του έπλεξε εγκώμια για το θάρρος και τη θυσία του, και το όνομά του έμεινε βαθιά χαραγμένο στην ιστορία της Κρήτης. Μετά την εκτέλεση ενός τυραννικού γενίτσαρου, οι Τούρκοι επιχείρησαν να επιτεθούν στη Μονή Οδηγήτριας, αλλά ο Ξωπατέρας αντέδρασε και προσπάθησε να ζητήσει βοήθεια από τους άλλους οπλαρχηγούς της περιοχής. Ωστόσο, οι συνθήκες της κακοκαιρίας εμπόδισαν τη βοήθεια να φτάσει, και ο Ξωπατέρας και οι σύντροφοί του βρέθηκαν μόνοι τους στην υπεράσπιση του μοναστηριού.

Η μάχη ήταν σφοδρή και συνεχίστηκε για τρεις μέρες. Καθώς οι σύντροφοί του έπεσαν, ο Ξωπατέρας παρέμεινε μόνος του και συνέχιζε να πολεμά παρά τα τραύματα που είχε υποστεί. Τελικά, οι Τούρκοι έβαλαν φωτιά στον πύργο, αναγκάζοντας τον Ξωπατέρα να βγει έξω για να πολεμήσει με το όπλο και το σπαθί του. Όταν τον σκότωσαν, αποκεφάλισαν το σώμα του και περιέφεραν το κεφάλι του ως δείγμα του «θριάμβου» τους, αν και για τους Κρητικούς ο Ξωπατέρας παρέμεινε ηρωική μορφή.

Η θυσία του και η ηρωική του στάση εμπνέουν ακόμα και σήμερα τραγούδια και ιστορίες που θυμίζουν τη μεγαλοσύνη των Κρητικών αγωνιστών, με τον Ξωπατέρα να κατέχει μια θέση δίπλα σε άλλους ήρωες της Κρητικής Επανάστασης.